Vetë-rregullim për një media më të mirë

Ognen Janeski, gazetar dhe redaktor, Maqedonia e Veriut

Ekspertë të medias nga Ballkani Perëndimor, Turqia dhe më gjerë u takuan online më 30 janar 2024 për të diskutuar gjendjen e vetërregullimit të medias në rajon. Organizuar nga një grup anëtarësh të SEENPM që zbatojnë projektin “Media jonë”, aktiviteti, i titulluar “Vetërregullimi për median tonë,” tërhoqi më shumë se 100 aktorë të interesuar, duke përfshirë gazetarë, aktivistë dhe studiues, për  të diskutuar ide dhe iniciativa që synojnë të përforcojnë gazetari etike.

Maida Muminović, drejtore ekzekutive e Fondacionit për Zhvillimin e Medias dhe Shoqërisë Civile “Mediacentar”, nënvizoi ambiciet e projektit në fjalën e saj hapëse dhe aktiviteti filloi me Aidan White, themeluesin dhe presidentin e nderit të Rrjetit të Gazetarisë Etike (EJN). Një gazetar i sprovuar, White theksoi hijen e ndërhyrjes së korporatave dhe politike në liritë e medias.”Spektri i ndërhyrjes në lajmet nga korporatat dhe qendrat politike të pushtetit është po aq kërcënues si kurrë më parë dhe mbetet një nga sfidat tona më të mëdha dhe më të rëndësishme,” vuri në dukje ai.

Paneli i parë paraqiti prezantime të hulumtimit të vetë projektit mbi mekanizmat vetërregullues të mediave në Ballkanin Perëndimor dhe Turqi. Diskutimi përfshiu Brankica Petković, redaktore dhe hulumtuese kryesore rajonale në Institutin e Paqes, Slloveni; Anida Sokol, studiuese e medias në Mediacentar Sarajevo, Bosnje dhe Hercegovinë; dhe Vesna Nikodinoska, hulumtuese e mediave në Institutin Maqedonas për Media, Maqedonia e Veriut. Diskutimi nënvizoi gjithashtu rëndësinë kryesore të vetërregullimit në mjediset ku lulëzojnë liria e medias dhe llogaridhënia publike. Studiuesit theksuan nevojën për modele të qëndrueshme financiare për të mbështetur organet vetërregulluese dhe shoqatat e gazetarëve, duke theksuar rolin jetik të financimit të jashtëm dhe nevojën për të parandaluar ndërhyrjet politike.

Petković theksoi, “Vetërregullimi këtu ka rëndësi sepse tani jemi në një periudhë sfidash komplekse për demokracitë dhe mediat. Dhe pjesëmarrja e qytetarëve, kapacitetet, gatishmëria, gatishmëria e tyre për të demonstruar në vetërregullim, përmes ankesave, se kujdesen, se kanë besim, se mund të bëhet gazetari etike profesionale, se e presin, se u duhet. Kjo është vendimtare.”

Sokol posaçërisht vuri në dukje sfidat dhe domosdoshmëritë që lidhen me qëndrueshmërinë financiare të këtyre organizatave thelbësore: “Ne me të vërtetë duhet të gjejmë mënyra për financim të qëndrueshëm të organeve vetërregulluese, sepse më shpesh ato veprojnë si organizata të shoqërisë civile, duhet të aplikojnë për fonde dhe kjo me të vërtetë i largon ata nga puna e tyre kryesore dhe nuk duan të përqendrohen në punën e tyre kryesore. Kjo është një barrë shtesë për ta dhe kjo ua kufizon kapacitetet, kufizon punën e tyre.”

Paneli i dytë, i titulluar “Vetërregullimi në praktikë”, vuri në pah historitë e suksesit dhe përvojat praktike nga kjo fushë. Panelistët dhanë shembuj konkretë se si vetërregullimi mund të çojë në përmbajtje më të mirë të lajmeve dhe të forcojë besimin e publikut në media. Ata avokuan për miratimin e kodeve të brendshme etike nga organet e medias dhe theksuan rëndësinë e mekanizmave vetërregullues të aksesueshëm për qytetarët, duke demonstruar përfitimet thelbësore të praktikave të tilla në përmirësimin e cilësisë dhe pavarësisë së medias.

Biljana Georgievska, drejtoreshë e Këshillit Maqedonas për Etikën e Medias, theksoi fuqinë transformuese të angazhimit të komunitetit në ngritjen e standardeve të medias. Ajo ilustroi sesi pjesëmarrja aktive e publikut ndikon drejtpërdrejt në efektivitetin e vetërregullimit, duke formuar një mjedis mediatik më etik. “Në total, kur flasim për shifrat, në vitin 2023 ka pasur 132 ankesa (duke iu referuar Maqedonisë së Veriut), nga të cilat 53 janë paraqitur nga qytetarët. Kjo nuk është një përqindje e madhe, por gjithsesi ka një trend pozitiv në këto shifra nga njëra anë, në kuptimin që më shumë njerëz janë dukshëm të vetëdijshëm për nevojën e standardeve profesionale për gazetari cilësore dhe shkeljet e mundshme të tyre.”

Vladimira Dorčova Valtner, redaktore në Storyteller, Serbi, ndau rrugëtimin e portalit Storyteller, duke theksuar se si miratimi i kodeve të brendshme etike ka qenë thelbësor në formësimin e integritetit gazetaresk të portalit dhe nxitjen e besimit brenda komunitetit. “Epo, në praktikë, kjo do të thotë se ky dokument i brendshëm është si një lloj udhëzuesi për të gjithë ata që merren me editorialin tonë… Ai shërben si një lloj ID apo ADN e redaksisë sonë për të cilën integriteti gazetaresk është shumë i rëndësishëm. Dhe është një lloj treguesi publik i politikës apo konceptit tonë editorial. Dhe në fund, ndoshta ne mund ta shohim atë si një mjet apo mekanizëm për të rikthyer besimin në media në komunitetin tonë.”

Haris Badžić, përfaqësues i Rrjetit për Ndërtimin e Paqes, Bosnje dhe Hercegovinë, nënvizoi rëndësinë kritike të përfshirjes së qytetarëve në procesin rregullator, duke treguar rolin e tij në ruajtjen e standardeve të larta etike në gazetari. “Nëse qytetarët kanë nevojë për ndihmë, ne jemi aty për të ofruar njohuritë tona më të mira dhe të gjitha aftësitë tona për t’i ndihmuar ata në atë proces. Dhe nëse ka nevojë për të shkruar një apel, ne i ndihmojmë ata për këtë sipas mundësive tona. Ne përpiqemi më të mirën që të jemi udhërrëfyesi, të jemi ata që do të udhëzojmë të gjithë njerëzit në vendin tonë për të përdorur këto mjete dhe për të ndihmuar në përdorimin e këtyre mjeteve.”

Të gjithë panelistët avokuan për një vetërregullim të fortë si një gur themeli për gazetarinë etike, duke ofruar rekomandime të zbatueshme për të përforcuar këto mekanizma për një mjedis mediatik elastik.

Vesna Nikodinoska ndau rekomandime për të ardhmen, të cilat theksuan nevojën për përshtatjen e mekanizmave vetërregullues në epokën dixhitale, duke u siguruar që ato të mbeten relevante dhe efektive. “Shoqëria civile dhe qytetarët, shoqatat profesionale, institucionet e pavarura në vendet e rajonit, por edhe BE-ja përmes procesit të integrimit, duhet të ushtrojnë vazhdimisht presion mbi qeveritë që të përmirësojnë legjislacionin për median dhe të sigurojnë zbatimin jo selektiv të ligjeve dhe sundimi i ligjit në përgjithësi. Ndërsa peizazhi mediatik evoluon, po ashtu duhet edhe qasjet tona ndaj vetërregullimit, veçanërisht në fushën dixhitale.” – këshilloi Nikodinoska.

Të dy panelet u moderuan nga Ognen Janeski, gazetar dhe redaktor nga Maqedonia e Veriut dhe Tahir Žustra, gazetar nga Bosnja dhe Hercegovina.

Shikoni videon e aktivitetit këtu

Projekti “Media jonë: Një projekt i shoqërisë civile për të nxitur edukimin për median dhe aktivizmin, kundër polarizimit, në dobi të dialogut” zbatohet nga nëntë organizata për zhvillimin e medias nga Ballkani Perëndimor dhe Turqia, me mbėshtetjen financiare të Bashkimit Europian. Koordinatori i këtij projekti tre-vjeçar është Fondacioni Mediacentar Sarajevë. Partnerët e projektit janë Instituti Shqiptar i Medias nė Tiranė, Bianet në Stamboll,  Instituti Maqedonas i Medias në Shkup,  Instituti i Medias i Malit të Zi në Podgoricë, Shkolla e Gazetarisë të Novi Sad,  Instituti i Paqes në Lubjanė; Këshilli i Shtypit të Kosovës në Prishtinë dhe Rrjeti i Evropës Juglindore për Profesionalizimin e Medias (SEENPM).

Ky artikull u realizua me mbështetjen financiare të Bashkimit Europian. Përmbajtja e tij është përgjegjësia e vetme e autorit dhe jo domosdoshmërisht pasqyron pikëpamjet e Bashkimit Europian.